|
|
Zamieszczamy czwarty odcinek
poradnika „Drużyna harcerzy”. Redakcja zachęca do
sięgnięcia wstecz, dla przypomnienia o czym autor pisał w
pierwszej i drugiej POBUDCE, albowiem „repetitio mater
studiorum est”.
DRUŻYNA HARCERZY (4)
hm Tomasz
MARACEWICZ
Program w drużynie harcerzy.
Program to drugi bazowy element
oddziaływania harcerskiego systemu wychowawczego. Widać to
dobrze na "schemacie". Konkretniej mówiąc, program to
inaczej treść przedsięwzięć podejmowanych przez harcerskie
jednostki - drużyny, hufce czy całe organizacje. Tradycyjny
program harcerski w drużynie jest intuicyjnie znany nie
tylko harcerzom. Większość rozmówców jednym tchem wymieni
zapewne: wycieczki i obozowanie; wywiady, podchody, trochę
wojskówki; wreszcie służba i dobre uczynki. To prawda, te
elementy programu są bardzo często obecne w pracy drużyny
harcerzy, ale na pewno nie tylko i nie przede wszystkim.
|
Program |
|
|
|
Harcerstwo |
|
Chłopiec |
 |
Ideał wychowawczy |
|
Metoda |
|
|
|
Zresztą taka prezentacja
"jednym tchem" nie służy rozumieniu harcerstwa. Szczególnie
w naszych instruktorskich rozważaniach. Dla nas program to
przede wszystkim przynęta, o której pisał lord Bi-Pi.
Przynęta mająca na celu złowienie chłopca i przyciągnięcie
go na stałe do nasze kompanii. Przynęta, która zachęca do
stawienia czoła trudom włączenia się w harcerski zespół i
uciążliwością nieustannej pracy nad sobą. W programie
drużyny harcerskiej można zawrzeć praktycznie wszystko - o
ile wybrane przedsięwzięcia mieścić się będą w przyjętym
celu wychowawczym, odpowiadać będą potrzebom otaczającego
środowiska i wreszcie - pokrywać się będą z
zainteresowaniami i potrzebami chłopców.
Mimo tej dowolności, o której
piszę powyżej, istnieje też kilka zasad, które decydują o
charakterze programu pracy w drużynie harcerskiej.
Podstawową zasadą jest to, iż
program działania nie jest tworzony przez władze Związku,
ale powstaje bezpośrednio w gromadach i drużynach.
Opracowują go drużynowi, zwykle przy udziale harcerek i
harcerzy należących do drużyny, często też przy wsparciu
przełożonych i szkoleniowców. Ponad wszelką wątpliwość,
prawo drużynowego do decydowania o programie drużyny , jest
szalenie ważnym atutem harcerskiego programu. Dzięki temu
praca nasza jest tak różnorodna, a zarazem tak dostosowana
do możliwości i potrzeb konkretnych harcerek i harcerzy,
drużynowych i lokalnego środowiska.
Program ma być tą przynętą,
którą przede wszystkim lubi ryba, a nie wędkarz. Stąd
programy nasze są przesycone przygodą, tajemniczością
objawiającą się w tradycyjnych obrzędach i zwyczajach
stosowanych w drużynie harcerskiej i wszelkimi innym
cechami, które pociągają młodych. Kierując się potrzebami
atrakcyjności programu, harcerstwo funkcjonuje na bardzo
różnorodnych obszarach działania: harcerzy spotkać można
zarówno na szlaku turystycznym, jak i na scenie teatru
amatorskiego; w szybowcu wykonującym podniebne akrobacje,
jak i w studio telewizyjnym podczas dyskusji o sprawach
publicznych. Wszystko, co może zainteresować młodych ludzi,
a pozostaje zgodne z duchem Prawa Harcerskiego – może być
częścią harcerskiego programu.
Jest jednak jeden z elementów
na którym w sposób naturalny buduje się większość
harcerskich programów i do których ciągle się odwołuje i
wraca – jest nim bliskość przyrody. Bliskość przyrody
ułatwia odwoływanie się do fundamentalnych wartości,
rozumienia prawa naturalnego, przywraca właściwe proporcje w
relacjach ja-świat. Studiowanie przyrody i obcowanie z nią
to nie tylko kwestia wyrabiania wrażliwości i wdrażania
postaw pozostających w zgodzie z zasadami ekologii. Potrzeba
bliskości przyrody sięga głębiej – człowiek otoczony
wyłącznie wytworami swojej cywilizacji, zatraca poczucie
więzi, jedności ze światem. Bliskość przyrody przywraca te
relacje. Pozwala lepiej zrozumieć miejsce człowieka w
świecie, a poprzez obserwację jej piękna i harmonii,
bezpośrednio doświadczyć wielkości Stworzenia Bożego. Bo tak
zwane puszczaństwo, to nie tylko przygoda, kształtowanie
charakterów, sztuka przetrwania, ale także możliwość
doświadczania bliskości Boga - pod kopułą rozgwieżdżonego
nieba, wśród fal na pełnym morzu, przy ogniu płonącym na
polanie.
Z takich przesłanek wypływa
m.in. dążenie, by możliwie wiele działań harcerskich
odbywać z dala od zamkniętych pomieszczeń, ulic, terenów
zabudowanych. Dlatego najbardziej popularne harcerskie
działania to wszelkiego rodzaju wycieczki, rajdy, biwaki i
obozy. Im harcerki i harcerze starsi, tym przybierają one co
raz bardziej kwalifikowane i wyczynowe formy, zamieniając
się w wyprawy wysokogórskie, rejsy dalekomorskie czy też
włóczęgi po odległych kontynentach. Turystyka i obozwnictwo
to jedna z dróg realizacji postulatu bliskości przyrody.
Niosą one jednak z sobą masę innych, szczególnych
okoliczności. Dzięki wycieczkowaniu harcerki i harcerze
poznają świat odmienny od tego, który otacza ich na co
dzień: poznają nowe miejsca i nowych ludzi. Każdy wyjazd „w
nieznane” obok obserwacji przyrody – daje też możliwość
obserwacji środowisk lokalnych, mieszkańców, ich sposobu
życia, zajęć, zainteresowań. Równocześnie turystyka i
obozowanie przyczyniają się wyzwalaniu osobistej aktywności
i sprzyjają tworzeniu całego wachlarza sytuacji
wychowawczych służących kształtowaniu postaw i charakterów.
Ogromnie istotną cechą
harcerskiego programu jest budowanie go na samodzielności
drużyn, a także samodzielności harcerek i harcerzy. Cała
sztuka polega na tym, by wszystko co się w drużynie i z
drużyną robi, oparte było na własnej wiedzy i umiejętności
harcerek i harcerzy, tworzone było własnym „przemysłem” i
według własnego planu – a jeśli za coś trzeba zapłacić, to
tylko pieniędzmi samodzielnie zarobionymi. Dlatego już od
najmłodszych harcerek i harcerzy oczekuje się, iż potrafią
radzić sobie w obozowym życiu, poprzez systematyczne
ćwiczenia doskonali się charakter i siłę woli
Samodzielność harcerek i
harcerzy, dzięki harcerskiemu braterstwu doskonale przekłada
się na budowanie wspólnoty. To kolejna cecha harcerskiego
działania: wszystko co tylko się da, robimy wspólnie i dla
dobra wspólnego. Wspólnie i sprawiedliwie dzielimy chleb,
wspólnie przeżywamy trudy i niewygody wędrówek. Wspólnie
cieszymy się z naszych sukcesów. Pojęcie dobra wspólnego
rozciąga się również na otaczający świat.
Nie darmo o harcerstwie mówi
się, iż jest to „braterstwo i służba na świeżym powietrzu”.
Nakaz służby płynący z Harcerskiego Prawa i Przyrzeczenia
wyraża się nie tylko w podejmowaniu działań o oczywistym
charakterze służby jak np. służba ratownicza i porządkowa na
uroczystościach państwowych i kościelnych. Nakaz służby
powoduje, iż staramy się by wszystkie nasze działania były
przynajmniej w jakiejś części pożyteczne, prowadziły ku
dobru w wymiarze doczesnym i ostatecznym
W harcerskich programach
działania dużo miejsca zarezerwowano na przedsięwzięcia
umożliwiające racjonalizację instynktu walki i
współzawodnictwa, a także dające możliwość samosprawdzenia
się i motywujące do rozwoju. Dlatego tak dużo w naszych
działaniach gier, zawodów i harców. Przy ich pomocy
rozwijamy charakter i wolę, zdrowie i siłę, wiedzę i
umiejętności. W harcerstwie prawie każda aktywność, nawet
bardzo banalna, jak sprzątanie obozu czy mycie garów: może
mieć charakter gry, zmagania się i ćwiczenia. Ale i
odwrotnie: każda gra czy harc, dobrze przygotowany - niesie
ze sobą wymiar praktyczny. Trudno oddzielać z naszych gier i
harców sport. Bardzo często w swym działaniu sięgamy po
niego. Już to jako zabawę i sposób rozwijania zręczności,
zwinności i siły, już to - jako próbę woli i charakteru w
jego bardziej zaawansowanych postaciach jak np. wspinaczka
skałkowa, szybownictwo etc. W czasach wielu zaniedbań
rozwoju sprawnościowego, w dobie komputeryzacji, telewizji,
braku ruchu na świeżym powietrzu, harcerstwo powinno
odważnie sięgać po wszelkie formy propagujące aktywność
fizyczną., .
Wyprawy, wyczyn,
współzawodnictwo kojarzą się głownie z fizycznymi aspektami
rozwoju człowieka. A przecież równocześnie harcerstwo z
wielką ochotą sięga po przedsięwzięcia z zakresu kultury,
sztuki czy uczestnictwa w rozmaitych nurtach
intelektualnych.
Programy harcerskie nie są
skostniałe. Oprócz oczywistego korzystania z tradycyjnych,
sprawdzonych wzorców i form pracy, harcerstwo chętnie sięga
po nowe treści i nowe rozwiązania. Aktualność programu
harcerskiego to jego kolejna, szalenie ważna cecha. I
dlatego, obok drużyn odbywających pasjonujące wędrówki po
bezdrożach, spotykamy również drużyny zajmujące się np.
kręceniem własnego filmu fabularnego czy też urządzające
zawody w grach komputerowych.
hm. Tomasz
Maracewicz
TOMASZ MARACEWICZ
"MARABUT"
Żeglarz z
urodzenia i przekonania, ornitolog z wykształcenia, broker
ubezpieczeniowy z przypadku.
Żona
Hanna – historyk sztuki i synowie: Wiktor - zuch, Kajetan -
zuch i Ignacy – będzie zuch.
Przyrzeczenie harcerskie w 1973, drużynowy 1 WDH w Gdańsku w
latach 1978-86, KIHAM, Ruch, w
latach
1990-1993 Naczelnik Harcerzy, obecnie członek komendy
Mazowieckiej Chorągwi Harcerzy
Wszelkie artykuły komentujemy
na
www.pobudka.zhr.pl/forum
>>> wejdź
|
|
|